Biobased wonen in collectieve boomgaard

  • Plaats Nijmegen Lent
  • Realisatie 2025 -
  • Opgave 19 grondgebonden, houten woningen
  • In samenwerking met Baljon Landschaps-
    architecten
  • Opdrachtgever Ontwikkelcombinatie De Waalhoven VOF

Benedenerf is ‘groene oase’ tussen oude en nieuwe stad

De landschappelijke woonbuurt Benedenerf bestaat uit 19 biobased woningen rond een collectief, groen ingericht erf. Het woonveld ligt letterlijk tussen de oude binnenstad van Nijmegen en de nieuwe stadsontwikkeling De Waalsprong. Het is een plek waar mensen op een unieke manier wonen: iedere woning ligt direct aan het collectieve landschap, waar buren elkaar ontmoeten en gezamenlijk genieten van de rust. Een groene oase tussen de oude en nieuwe stad.

Omvangrijke gebiedsontwikkeling aan de oever van de Waal

Benedenerf is onderdeel van De Waalhoven, een deelgebied van De Waalsprong. Deze gebiedsontwikkeling is een grootschalige uitbreiding van Nijmegen aan de noordoever van de Waal. Benedenerf ligt achter de dijk langs de spiegelwaal, naast Fort Beneden Lent.

Groen en landelijk wonen dichtbij de stad

De locatie van Benedenerf was voorheen landbouwgebied met onder meer fruitboomgaarden, zoals op veel plaatsen langs de Nederlandse rivieren. De omgeving met agrarisch verleden is de inspiratie voor het gezamenlijk wonen op een erf. De oorspronkelijke fruitboomgaard blijft behouden en wordt onderdeel van het groene, landelijke woonveld.

Benedenerf is rustige afsluiter van De Waalhoven

In De Waalhoven komen zo’n 565 woningen. Het plan bestaat uit verschillende woonvelden die aan elkaar geregen worden door een zogenoemde ‘breuklijn’. Dit pad beweegt via het groen ingerichte maaiveld langs de woningen en de collectieve plekken in het plan. Benedenerf is de landschappelijke afsluiter van De Waalhoven. Het kleinschalige buurtje ligt wat meer in de luwte, verscholen in het groen van de boomgaard. Benedenerf is opgesplitst in twee woonsferen aan weerskanten van de breuklijn: Groene leefstraat aan de boomgaard en Wonen op het erf.

2D prefab bouwen in hout

In Benedenerf wordt dampopen en biobased gebouwd. Alle woningen bestaan uit (houten) 2D-prefabonderdelen. De binnenwanden en gevels worden uitgevoerd in houtskeletbouw en de vloeren in cross laminated timber (clt). Ook binnen beleef je dat je woont in een houten huis; de clt-plafonds en gelamineerde liggers blijven in het zicht.

Voordelen van prefab bouwen zijn onder meer een kortere bouwperiode op locatie en minder bouwgebonden emissies. Biobased, hernieuwbare bouwmaterialen hebben grote invloed op de beperking van de materiaalgebonden CO2-uitstoot.

Royale schuurwoningen met geïntegreerde buitenruimten

De asymmetrische, abstracte volumes zijn vormgegeven als royale schuurwoningen aan de boomgaard. De buitenruimtes zijn onderdeel van de gebouwmassa; royaal uitstekende kaders bieden privacy onderling en de auto staat onder een mee-ontworpen, begroeide pergola. De gevels zijn over het algemeen ingetogen; aan de landschapszijde openen de woningen zich juist met grote vensters naar het uitzicht. De toepassing van luiken op de verdieping geeft extra detail en refereert naar de boerenschuur.

Spel met houten geveldelen zorgt voor genuanceerde eenheid

Alle gevels van de erfwoningen (vrijstaand en tweekappers) zijn voorzien van verticale en horizontale houten geveldelen. Verschillende uitvoeringen van deze ‘houten huid’ zorgen voor nuances in het woonveld.

Oorspronkelijke boerderij met bijgebouw als inspiratie voor de boerderijwoningen

In woonsfeer Wonen op het erf vind je de witte boerderijwoningen, gebaseerd op de oorspronkelijke boerderij met bijgebouw. De nieuwe volumes zijn een herkenningspunt aan de dijk. Het hoofdvolume, ‘de boerderij’, bestaat uit vier rijwoningen met inpandige bergingen op de kop. ‘Het bijgebouw’ krijgt vorm in een vrijstaande woning die zich opent naar het landschap. Beide types liggen aan de voorzijde aan het erf met collectieve plekken en aan de achterzijde aan het landschap. Op de begane grond geven de verdiepingshoge puien volop uitzicht en licht, terwijl de openslaande boerderijdeuren van formaat privacy op de terrassen bieden. De boerderijwoningen hebben dakkapellen met eveneens verdiepingshoge vensters als kijkers op de omgeving.

Historische schootslijnen bepalen gevelafwerking specials

Voor de specials in het plan is een link gelegd naar het negentiende-eeuwse Fort Beneden Lent naast Benedenerf. De twee woningen die binnen een oorspronkelijke schootslijn van het fort liggen krijgen een zwarte gevel. Alle gebouwen op korte afstand, ‘binnen de kring’ van het fort, moesten in het verleden wegschietbaar of afbrandbaar zijn om zicht- en schootslijnen richting de naderende vijand te garanderen.

Privéterrassen en collectieve plekken in het groen

Iedere bewoner van Benedenerf heeft een privébuitenruimte aan het landschap. Deze ruime terrassen bieden royaal uitzicht. Specifiek bij het woonveld passende elementen, zoals de grote boerderijdeuren, houten kaders die de contour volgen van de woning en groene erfafscheidingen (hagen en leiperen), zorgen voor privacy.

In het plan zijn ook diverse collectieve plekken opgenomen. Zowel op het erf bij de boerderijwoningen als aan het einde van de breuklijn (aan de boomgaard) is een gezamenlijke groene ruimte waar kinderen kunnen spelen en buren elkaar ontmoeten.

Flexibiliteit afgestemd op woonbeleving

Omdat alle woningen binnen het plan een vaste buitenmaat hebben, is er extra aandacht besteed aan flexibiliteit en keuzemogelijkheden binnen het casco. De erfwoningen aan de boomgaard hebben bijvoorbeeld de mogelijkheid om op de verdieping te wonen, direct onder de extra hoge kap in plaats van op de begane grond.

Verder zijn onder meer woningbrede balkons, geïntegreerde buitentrappen en vides mogelijk. Deze opties hebben met elkaar gemeen dat ze allemaal afgestemd zijn op de beleving van de omgeving. Uiteraard zijn ook andere indelingen van de woon- en slaapvertrekken optioneel.

Zorgvuldig ingerichte buitenruimte

De buitenruimte van Benedenerf is integraal onderdeel van het ontwerp. Het parkeren is opgelost binnen de bouwvolumes (erfwoningen) of uit het zicht tussen hagen (boerderijwoningen). De mee-ontworpen containerbergingen zijn uit het zicht tussen de woningen geplaatst. Het erf en de groene leefstraat zijn zo groen mogelijk ingericht met halfverharding, hagen en leibomen. Deze leiperen tussen de woningen zijn een natuurlijke manier om privacy te bieden.

Natuurinclusiviteit zichtbaar in landschap en woningen

Het landschap en de woningen van Benedenerf worden allebei natuurinclusief. Natuurlijke keerwandjes die schuilgelegenheid bieden aan insecten, amfibieën en kleine zoogdieren omzomen het opgetilde woonveld. In de woningen vind je nestvoorzieningen voor vogels. De (fruit)bomen en begroeide pergola’s bieden voedsel en schuilgelegenheid voor dieren. Ook vind je in het plan een paddenpoel en bijenhotel.

Natuurlijke materialen passen bij het landschap

De materialen en kleuren van de erfwoningen sluiten aan bij de landschappelijke setting. Twaalf woningen zijn voorzien van lichthouten gevelbekleding; de twee specials zijn in zwart hout uitgevoerd. De houten geveldelen zijn bij iedere woning zowel verticaal als horizontaal bevestigd. In het spel van geveldelen zijn wel nuances te ontdekken. Pergola’s, vouwluiken en balkons zijn eveneens in hout. De daken met verholen goot zijn voorzien van geïntegreerde pv-elementen (energiedak) en zwarte, keramische pannen.

Voormalige boerderij bepaalt materialisering nieuwe gebouwen

Het materiaalgebruik voor de boerderijwoningen is een directe afgeleide van de voormalige boerderij. De twee volumes zijn uitgevoerd in wit stucwerk en hebben een zadeldak met zwarte, keramische pannen. Dennengroene buitenkozijnen en -deuren en een mee-ontworpen entreezone (deurbeslag op kleur en een unieke huisnummering) maken het beeld compleet.

Landschappelijk wonen in de beschutting van de waaldijk

Projectdetails

OpgaveWoonveld met 19 grondgebonden, houten woningen op het erf en in de boomgaard
OpdrachtgeverOntwikkelcombinatie De Waalhoven VOF (BPD, VanWonen)
StedenbouwKCAP Rotterdam (De Waalhoven)
ArchitectuurMIX architectuur
LandschapBaljon Landschapsarchitecten
AannemerEkowood Houses
ConstructeurVan Meijl Verhaegh
Realisatie2025 -
BeeldMIX architectuur, Baljon Landschapsarchitecten, TripleD